فارسی؛ نه ارسی، نه فریادرسی

فرهنگ/ پرسه در کوی شکر

از بس نسل جوان امروز، سر و کارش با لب تاپ و کامپیوتر و کیبورد و تایپ و پیامک است که می بینی به نسبت نسل قبل، نه فقط در فارسی نویسی افت کرده ایم، بلکه دست خط مان هم اصلا قشنگ نیست. از ما بدتر، اوضاع نوجوانان ماست در این باره. خواهرم معلم یک مدرسه ابتدایی در همین تهران است. چندی پیش که برگه امتحان املای بچه ها را اجازه داد که تورقی کنم، اصلا به دلم نچسبید دست خط این بچه ها. هیچ زیبا نبود. نه ثلث بود و نه نستعلیق و نه کتابی و نه شکسته و نه هیچ خط دیگری. اغلب خرچنگ قورباغه نوشته بودند املای شان را. انگار حال نداشتند بنویسند. علت را از همشیره پرسیدم. گفت: بچه های امروز، آنقدر که با تایپ و کیبورد سر و کار دارند، با قلم و مداد و نوشتن و تحریر، انسی ندارند. بعد هم ادامه داد: دست خط نسل امروز، و فارسی نویسی شان، سال به سال دارد بدتر می شود. این را من که معلم ابتدایی هستم، به وضوح دارم می بینیم. القصه! ایامی که از این املاک به آن املاک در جست و جوی خانه ای برای سکونت بودیم، فهمیدم که عمق این درد، جدی تر از این حرف هاست و فقط قصه دانش آموزان ما نیست. شنیده بودم و حتی خود در دوران ماضی دیده بودم، املاکی ها و بنگاهی ها از فرط نوشتن، برای خود صاحب نوعی سبک خاص شده بودند که به “دست خط املاکی” معروف بود. خط ویژه و قشنگی، میانه خط نستعلیق و خط کتابی، که با خودکار آبی بیک، خیلی شیک می شد و خیلی خوب جواب می داد. روزهای خانه گردی اما هیچ خبری نبود از آن خط قشنگ. املاکی ها یا نشانی خانه برای بازدید را تایپ کرده بودند و از قبل آماده داشتند، و یا اگر هم روی برگه ای این نشانی را می نوشتند، اصلا خط شان تعریفی نداشت. بی هیچ ذوق و سلیقه ای. راه دوری نرویم و یک سوزن هم به خودمان بزنیم. کار با کیبورد، بد بلایی سر خط ما روزنامه نگاران آورده است. چند روز پیش در تحریریه یکی از چند تا روزنامه ای که مشغولم در آن، دوستان همگی اعتراف کردند که دست خط شان به نسبت چند سال پیش، افت شدیدی داشته است. قطعا برای چنین داغی باید غصه خورد و البته کاری کرد. فارسی، زبان ماست و این زبان را نیکو باید نوشت. هجمه به زبان فارسی، فقط تهدید بخش گفتاری این زبان نیست، بلکه تهاجم به بخش نوشتاری این زبان، زیبانویسی و رسم الخط فارسی هم هست. بخواهیم یا نخواهیم زبان فارسی دارد تهدید می شود؛ هم از دشمن، هم از دوست، و هم از جبر زمانه. همین جا از خودم و از شما سئوالی می پرسم. آیا پیامک گوشی همراه تان، خط فارسی است یا خط انگلیسی؟! هیچ می دانید چه بلایی بر سر زبان فارسی داریم می آوریم، وقتی که با حروف انگلیسی، جملات مثلا فارسی می نویسیم و اسمش را هم گذاشته ایم “فینگلیش”؟! این از این، اما بلای مهم تر ننوشتن فارسی با قلم است و از بین رفتن تحریر خط زیبای فارسی. اینکه فارسی را از فرط شیرینی، چون “شکر” خوانده اند، یکی هم برای زیبا نوشتن این خط بوده. اغلب زبان شناسان خبره دنیا معتقدند و معترف، که زبان فارسی، از جمله بهترین زبان ها برای املای زیبا و نگارش خواناست. این نقطه مثبت در زبان ملی ما، مع الاسف به شدت دارد به دست خودمان تهدید می شود و تبدیل می شود به نقطه ضعف، تا جایی که دیگر، کمتر خطی، حکم یک دست خط قشنگ را دارد. وااسفا! که من هم دارم همین وجیزه مهم را به جای تحریر با قلم، با کیبورد تایپ می کنم و لابد همه ما کم و بیش مثل هم ایم و غرق شده ایم در متن و حاشیه زندگی مدرن که نمی توانیم فارسی را قشنگ بنویسیم و خرچنگ قورباغه می نویسیم. دفتری دارم برای خودم که داخلش پر است از امضای بزرگان، از اساتید گرفته تا هنرمندان، حتی ورزشکاران. خیلی جالب است برایم تورق این دفتر ۶۰ برگ کاهی و قدیمی که پشت جلدش عکس شیخ محمد خیابانی، یک سر می بردم به روزگار مهر و بازی های راه مدرسه. دیشب به یک قصد خاص، تورق کردم این دفتر را و دیدم که بدون استثنا، قدیمی های این دفتر به لحاظ سنی، یادگاری شان را با خط بهتری نوشته اند تا ستاره های این نسل جدید. دست خط علی معلم دامغانی کجا و دست خط فلان شاعر جوان کجا؟! دست خط سیمین دانشور کجا و دست خط فلان نویسنده جوان کجا؟! وای بر ما اگر خشک شدن دریاچه ارومیه را بفهمیم، اما نفهمیم که داریم چه بلایی بر سر املای زبان فارسی می آوریم. دریاچه ارومیه با مقداری تدبیر، شاید با آب رود ارس، یا هر چه که کارشناسان و اهل فن صلاح می دانند، ان شاء الله درست خواهد شد، اما آن دریای مواجی که در معرض خشک سالی است، زبان شیرین فارسی است. هر چند جغرافیا، بخشی از فرهنگ است، اما فرهنگ از جغرافیا مهم تر است. جغرافیا به یک باد، یک سیل، یک زلزله، و یک طوفان بند است، اما این فرهنگ است که می ماند و باید بماند. زبان فارسی بخش مهمی از فرهنگ ماست، اگر نگوییم همه فرهنگ ماست. کاش برای ثلث و نستعلیق و شکسته نستعلیق و شکسته و کتابی و این همه خط قشنگ، اندازه آرتمیای دریاچه ارومیه دل بسوزانیم. خطر انقراض دارد زیبانویسی زبان فارسی را تهدید می کند. این دریا اگر خشک شود، نه ارسی برای جبران هست و نه فریادرسی.

فارسی/ برادر دینی عربی

این همه را نوشتم، اما همین ۵ شنبه ای در لا به لای صفحات آگهی فلان روزنامه دیدم این تبلیغ را که “آموزش تایپ فینگلیش فقط در ۵ جلسه. دیگر نگران عقب افتادن در اس ام اس های متوالی نباشید”!! یک مشت شکارچی افتاده اند به جان محیط زیست فارسی. حروف و کلمات، اگر زبان داشتند، حتما از من و شما و خیلی های دیگر شکایت می کردند. لابد مفت به این گنج رسیده ایم که بد تا می کنیم با “بسی رنج بردم در این سال سی”. روزی اگر ۲ به شک بودیم که “توس” درست است یا “طوس”، اما الان شاگردان کلاس پنج الف، برای “سین” شهر فردوسی، حال ندارند ۳ تا دندانه بگذارند! فارسی و دست خط فارسی، زبان علمی-فرهنگی اسلام است؛ اگر قدر زبان ملی خودمان را نمی دانیم، لااقل مسلمان باشیم. زبان فارسی، برادر دینی، ایمانی، علمی، و عاشقانه زبان عربی است. مسلمان نیست برادری که نداند چه می گذرد بر دیگر برادرش. مگر نه؟!   

روزنامه جوان/ ۲۰ شهریور ۱۳۹۰

۲ متن آخر همین ستون:

یک: گفت و گوی قطعه ۲۶ با صاحب اثر “دیدید گفتیم”

دو: رفراندوم معنوی

این نوشته در 20:06 ارسال شده است. افزودن پیوند یکتا به علاقه‌مندی‌ها.

یک دیدگاه

  1. "دیوونه داداشی" می‌گوید:

    سلام بر حسین*

  2. چشم انتظار می‌گوید:

    “داداش حسین”
    زمانی که آدمی با قلم می نویسد، تمام عشق و نفرتش نیز به نوعی به دستان و کاغذ منتقل می شود. اگر متن، عاشقانه و عارفانه باشد، حتی خواننده می تواند احساس نویسنده را درک کند. ولی در نوشتن به سبک جدید، شاید آنگونه که باید این احساس به مخاطب منتقل نشود.
    مثلا” وقتی برای شما، ابراز علاقه مان را آنگونه که از درونمان جوشیده، می نویسیم و شما هم با کمک “مبصر با صفا” غالبا” نقطه چین می فرمایید! اگر با قلم و بر روی صفحه ی سفید کاغذ بود، چه می شد. حیف که آدرستان را نمی دانم و الا نامه ای برایت می نوشتم که بیا و ببین.

  3. چشم انتظار می‌گوید:

    اما من معتقدم خط و کلا” هنر، مقداری ارثی و مقدار زیادی اکتسابی است، نباید از همه انتظار داشت خط زیبایی داشته باشند. ورود کلمات و جملات نا صواب و مجعول در زبان فارسی جای خود، اما اینکه همه خط زیبا داشته باشند خوب طبیعتا” مقدور نیست و به پشتکار و تلاش خود فرد بستگی دارد. اما در مجموع، پیامک و کیبورد و رایانه و… به خیلی چیز های دیگر هم، لطمه وارد کرده که یکیش خط زیبا و زبان شیوای فارسی است.
    یادمه قدیم تر، برای صحبت کردن تلفنی با دوستان و اقوام در صف انتظار تلفن های قورباغه ای لحظه شماری می کردیم. ولی حالا با یک پیامک یا ایمیل قال قضیه را می کنیم. یه مداح با صفای بسیجی داریم، جواب هیچ پیامکی رو نمی ده و وقتی بهشون اعتراض می کنی می گه: اگه منو دوست دارین طرح آدم زنگ بزنین حالمو بپرسین من از این کارها خوشم نمیاد!

  4. سیداحمد می‌گوید:

    “فارسی؛ نه ارسی، نه فریادرسی”

    عجب تیتر پر مفهوم و متفاوتی!
    احسنت داداش

  5. سیداحمد می‌گوید:

    موضوع بسیار مهمی بود که متاسفانه به آن توجه کافی نمی شود.
    همه نوشتنی ها را تایپ می کنیم و جدا مدتیست نوشتن با قلم بر روی کاغذ دارد فراموش می شود!
    دریاچه ارومیه با ارس زنده می شود ولی باید فکری به حال فارسی و فارسی نویسی کرد.

  6. سیداحمد می‌گوید:

    داداش حسین!

    قلمتان فوق العاده است؛
    هم در انتخاب موضوع مهارت دارید و هم در بیان مفهوم سخنتان.

  7. منم گدای فاطمه می‌گوید:

    هم در سیاست نگاه دقیق و تیزبینانه ای دارید و هم در عرصه هائی مثل فرهنگ و ادب و ورزش. این خصوصیت شما باعث می شود خواندن مطالبتان لذت بخش تر شود.

    متاسفانه هر چه بیشتر فضا سیاسی شود از امور مهم فرهنگی دور می شویم.
    ارادت زیادی به “آقا” داریم ولی کاش در این موارد هم ببینیم ایشان چقدر دقیق و حساس هستند.
    زبان فارسی و توجه به ادبیات گفتاری و نوشتاری از نظر ایشان خیلی اهمیت دارد. اما ما سهل انگار شده ایم.
    چقدر خوب می شود اگر هر کداممان از خود و خانواده مان شروع کنیم و تلاشی برای ترمیم این مشکل کنیم.

  8. سلاله 9 دی می‌گوید:

    «هویت ملی ما به زبان و خط ماست.»

    امام خامنه ای، ۸۵/۸/۲۳

  9. سلاله 9 دی می‌گوید:

    بسم رب الفاطمه(س)

    ۴۱* رسول خدا صلی الله علیه و آله:

    خط زیبا حق را بیشتر آشکار می ‏کند .

    (کنزالعمّال، ح ۲۹۳۰۴)

  10. سیداحمد می‌گوید:

    “اینکه فارسی را از فرط شیرینی، چون “شکر” خوانده اند، یکی هم برای زیبا نوشتن این خط بوده.”

    واقعا هم زبان زیبائی داریم و هم خط زیبا.

  11. قاصدک منتظر می‌گوید:

    سلام
    بعضی ها که خرچنگ قورباغه می نویسند, بازم می شه دست خطشون رو خوند, اما بعضی های دیگه از بس بد خط می نویسند, باید خودشون همیشه همراه دست خطشون باشند!
    داند ان کس که اشنای دل است
    که صفای خط از صفای دل است

  12. عطشان می‌گوید:

    سلام علیکم
    ای داد به چه نکته ای اشاره کردید .
    من برای اینکه نوشتن یادم نرود سعی می کنم وقتی کتابی می خونم نکاتی که به نظرم جالب میاد تو یه سررسید یادداشت کنم . اصولا چیزی که از کتاب بخونم و با قلم یادداشت کنم بیشتر یادم می مونه تا مانیتور و کیبورد . البته مطالب قطعه ۲۶ جداست چه مانیتوریش چه کتابش !
    راستی می شه یه پیشنهاد بدم ؟
    می شه از این پس به جای واژه ی بیگانه ی “کامنت” از واژه ی “پیام” یا “پیغام” استفاده نماییم آیا ؟ ( البته اگه درسته ها )

  13. "دیوونه داداشی" می‌گوید:

    “آموزش تایپ فینگلیش فقط در ۵ جلسه. دیگر نگران عقب افتادن در اس ام اس های متوالی نباشید!!”
    .
    .
    .
    بسی گنج بردیم در این سال سی!
    عجب خالی هست جایِ فردوسی…

  14. سنگربان می‌گوید:

    وضع دست خط بدتر از این هم می شه ……
    چون معلم ها دیگه کمتر به بچه ها مشق می گن!!
    بچه های امروز خیلی نازک نارنجی شدند.
    چه زجری کشیدیم ما ، مبصر واسه شیطنت،۵ تا ضربدر که جلو ستون بدها
    می ذاشت، حالا چند بار باید از روی درس می نوشتیم…….
    الان دیگه معلم ها ابهت هم ندارند از وقتی سیستم نمره دهی برداشتند.

  15. ف. طباطبائی می‌گوید:

    موضوع خیلی مهمیه و البته با توجه به شرایط کنونی تاسف آور هم هست.
    خیلی این مسئله جای بحث و کار داره.
    اگه بخوایم به مسئله پیامک ها اشاره کنیم از نظر من یکی از دلایل مهم اینکه اکثریت ترجیح می دن پیامک “فینگلیش” بفرستن اینه پیامک فارسی گرون تره.
    بیشتر گوشی های درست و حسابی، حروف فارسی ندارن. یا اینکه پیامک فینگلیش راحت تر ارسال میشه. اینا رو گفتم که بگم مسئولای مربوطه هم باید یه فکری بکنن. البته خود مردم نقش اساسی تری برای جلوگیری از این معضل دارن.
    اونقدر این زبان فارسیِ ما برای دشمنامون حسادت برانگیزه که مثلا چند ماه پیش بی بی سی، نطر سنجی گذاشته بود با این مضمون که “خط رسمیِ ایران تغییر کنه”.
    مبارزه با دشمن همیشه جنگ سیاسی و نظامی نیست. پس اهمیت دادن ما زبانمون هم می تونه نوعی مبارزه با دشمن محسوب بشه.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.